Թեմա 4

Նյութերի շրջապտույտը լանդշաֆտային և աշխարհագրական թաղանթում: էջ 20

Կարողանալ թվարկել և նկարագրել յուրաքանչյուր նյութի շրջապտույտի հատկությունները: Կարճ ամփոփել դասը և տեղադրել բլոգում:

Քարոլորտային շրջանառություն

Ամբողջ ցամաքից տարեկան քայքայվում են մոտավորապես 53 մլրդ նյութեր, որից 27 մլրդ- ը գետերի միջոցով հասնում է օվկիանոս: Այդպիսի նյութերից են սառցադաշտային մոբենները, քամիների միջոցով անապատներից տարած փոշին, ավազը: Քարոլորտային շրջանառությունն ունի 4 օղակ՝ հողահարում-տեղատարում, օվկիանոսային կեղևի ձևավորում և սուզման-թաղման պրոցես դեպի միջնապատյան, այստեղից նյութերի շարժում դեպի ցամաքային կեղև, այնտեղից վերելք դեպի երկրի մակերևույթ։

Ջրոլորտի շրջանառություն

Երկրի վրա նյութերի շարժման արագությամբ երկրորդը ջուրն է։ Օվկիանոսները անընդհատ շարժման մեջ են և այդ շարժումը ստեղծում են քամիները, և որոշ այլ գործոններ։ Գոյություն ունի ջրային 2 շրջանառություն՝ օդի միջով դեպի ցամաք – ցամաքից դեպի օվկիանոս, օվկիանոսում հոսանքների միջոցով։

Մթնոլորտի շրջանառություն

Օդը մեր մոլորակի ամենաշարժուն նյութն է, որի օգնությամբ է կատարվում մթնոլորտի շրջանառությունը։ Արևի ուժեղ ճառագայթների տակ հեղուկը գոլորշիանում է և քամու միջոցով տեղափոխվելով ավելի սառը շրջան՝ վերածվում է անձրևի, մառախուղի, ձյան կամ կարկուտի, որից հետո կրկին հասնում է ցամաք, հալվում է/հոսում է դեպի տաք շրջաններ և կրկին կատարում նույն շրջանառությունը։

Կենսաբանական շրջանառություն

Կենսոլորտի շրջանառության էներգիան արեգակնային է, և յուրաքանչյուր օրգանիզմ ունի զարգացման մի ցիկլ: Դրանում են մասնակցում հետևյալ նյութերը՝ ածխածին, թթվածին, օզոն, ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ։

Էներգիայի շրջանառություն

Էներգիայի հիմնական մասը Արեգակն է, որի 2 միլիարդերորդ մասն է հասնում Երկիր մոլորակին։ Այստեղ ոչ միայն Արեգակն է էներգիայի շրջանառություն կատարում, այլև Երկրի խորքերում գտնվող ռադիոակտիվ տարրերը, որոնք տրոհվելուց նույնպես էներգիա են արտազատում։ Ինչպես նաև Երկրի սեղմման հետևանքով և մակընթացային ալիքներից առաջացող էներգիաները։