Category Archives: Լանդշաֆտագիտ․ և էկոլոգիայի հիմունքներ

Օզոնային շերտ

Օզոնային շերտը վերնոլորտում, մթնոլորտի 20–30 կմ (առավելագույն խտությունը՝ 22-25 կմ սահմաններում) բարձրություններում շերտ է, որտեղ գտնվում է ամբողջ մթնոլորտային օզոնի մոտ 90%-ը:

Երկրի բևեռներում օզոնային շերտի ներքին սահմանն իջնում է մինչև 7–8 կմ, հասարակածում բարձրանում է մինչև 17–18 կմ: Վերնոլորտային օզոնը ներգործում է մթնոլորտի ջերմային ռեժիմի վրա, ակտիվացնում օքսիդացման շարժընթացները մթնոլորտում, և, ամենակարևորը, կլանում է Արեգակի վնասակար կարճալիք անդրամանուշակագույն ճառագայթների հիմնական մասը, որը վնասակար ազդեցություն է թողնում կենդանի օրգանիզմների վրա:

Վերնոլորտում օզոնը քայքայվում է Արեգակի անդրամանուշակագույն ճառագայթների և քայքայող այլ նյութերի ազդեցությամբ ընթացող լուսաքիմիական ռեակցիաների, նաև մարդահարույց այլ շարժընթացների հետևանքով: Վերնոլորտային օզոնի 1%-ով նվազումը 2%-ով բարձրացնում է Արեգակի անդրամանուշակագույն ճառագայթման սաստկությունը, ինչը հանգեցնում է բուսականության վերարտադրողականության նվազման և գենետիկական ձևափոխումների՝ մաշկաբորբերի, մաշկի քաղցկեղի, վարակիչ հիվանդությունների, աչքի ոսպնյակի մթագնման, իմունիտետի թուլացման, պլանկտոնի զանգվածի նվազման և այլն:

1985-ին Երկրի հարավային բևեռում հայտնաբերվել է օզոնային խոռոչ, որտեղ օզոնի քանակը կտրուկ (մինչև 50%) նվազում է: Օզոնային խոռոչի չափերը փոփոխական են. այն նկատելի է հոկտեմբերի կեսերին, անհետանում է նոյեմբերի կեսերին: Օզոնային խոռոչն առաջանում է մթնոլորտ արտանետված նյութերի (քլորֆտորածխածիններ, հիդրոքլորֆտորածխածիններ, մեթիլքլորոֆորմ, մեթիլբրոմիդ) և դրանց օգտագործմամբ արտադրված նյութերի քայքայող ազդեցությունից:Օզոնը (O3) թթվածին քիմիական տարրի այլաձևությունն է: Այն սուր, թարմության կամ էլեկտրականության հոտով կապույտ գազ է: Թունավոր է և պայթյունավտանգ, քայքայում է էրիթրոցիտները, գրգռում աչքերն ու շնչառական ուղիները:

Բնականոն պայմաններում օզոնը 1,62 անգամ ծանր է օդից: Ուժեղ օքսիդիչ է, հեշտությամբ քայքայվում է (O3= O2 + O), օքսիդացնում է գրեթե բոլոր մետաղները՝ բացառությամբ ոսկու, պլատինի և իրիդիումի, առաջացնում է օրգանական և անօրգանական օզոնիդներ: Օզոնն ունի սպիտակեցնող և ախտահանիչ հատկություններ: Բնության մեջ առաջանում է թթվածնից՝ ամպրոպային պարպման ժամանակ, կամ Արեգակի անդրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցությամբ: Մթնոլորտում օզոնի ընդհանուր զանգվածը կազմում է 4.109 տ: Ամռանն ու գարնանը օզոնի պարունակությունն օդում 3,5 անգամ ավելի շատ է, քան ձմռանն ու աշնանը:

Կուլտուրական լանդշաֆտ

Թեմա 11

Կուլտուրական լանդշաֆտ:

Կարդալ դասագրքի 41 էջի նյութը և կազմել 10 հարց, տեղադրել բլոգում:

Կազմած հարցերը ուղղել դասընկերներին:

  1. Ո՞րն է կոչվում կուլտուրական լանդշաֆտ:
  2. Ո՞ր օբյեկտներն են շրջապատի վրա բացասական ազդեցություն թողնում:
  3. Քանի՞ կատեգորյաի են բաժանվում ժամանակակից լանդշաֆտները:
  4. Ո՞րն է տեխնոլոգիական մեթոդը:
  5. Ո՞րն է տարածքային պլանավորման նպատակը:
  6. Ի՞նչ է ագրոտեխնիկական գիտական մշակումը:
  7. Ո՞ր կատեգորիայի մեջ է մտնում անտառային նոր զանգվածների ստեղծումը:
  8. Ինչի՞ն պետք է ուշադրություն դարձնել կուլտուրական լանդշաֆտ ստեղծելիս:
  9. Որո՞նք են պատկանում կուլտուրական լանդշաֆտի շարքին:
  10. Ի՞նչն է կարևոր դեր խաղում բնության պահպանության ու հարստացման գործում:

ՀՀ անտառները

1. Թվել ՀՀ անտառկազմող հիմնական տեսակները։

Դրանք են`հաճարենին, կաղնին, բոխին և սոճին։

2. ՀՀ անտառային ֆոնդի հողերը տեղաբաշխված են խիստ անհավասարաչափ և առանձնացված է երեք գոտի, նշեք դրանք։

Առանձնացվում է անտառային երեք գոտի` հյուսիսային (62%-ը), հարավային (36 %-ը) և կենտրոնական (2-%ը):

3. Անտառային ծածկույթի տարածման ու զարգացման համար, ո՞ր կլիմայական տիպերն են նպաստավոր։

Միայն չոր մերձարևադարձային ու չափավոր շոգ կլիմային տիպերը:

4. Ի՞նչ նշանակություն ունեն Հայաստանի անտառները։

Հայաստանի անտառները ունեն հողապաշտպան, ջրապաշտպան և առողջապահական նշանակություն։

5. ՀՀ անտառային գոտիներում, ո՞ր տեսակի թռչուններն են տարածված։

Թռչուններից տարածված են փայտփորիկը, անտառային աղավնին, կկուն, հոպոպը և այլն:

Փոխակերպող բնությունը

Բնության վերափոխումը սահմանափակվում է բնապահպանական օրենքների և կանոնակարգերի գործողությամբ՝ խոշոր էկոլոգիական համակարգերի պահպանման համար, ինչը խախտում է բնության անսահմանափակ վերափոխման մասին տեսությունները: Տնտեսական գործունեության արդյունքում մարդը վերափոխում է բնությունը, որն արտահայտվում է «նոցենոզ-բնական միջավայր» համակարգում փոխհարաբերությունների փոփոխությամբ։ Բնության չափից դուրս փոխակերպումը, առանց բնապահպանական օրենքների և կանոնակարգերի հաշվի առնելու, վնասակար է տնտեսապես և վտանգավոր էկոլոգիապես, քանի որ այս դեպքում Երկրի վրա կարող են առաջանալ այնպիսի պայմաններ, որոնք ոչ պիտանի կլինեն մարդու կյանքի համար որպես կենսաբանական տեսակ:

Բնության լանդշաֆտներն ունեն իրենց ուրույն տեսքը, զարգացման ընթացքում ենթարկվում են որոշ փոփոխությունների։

Բնության փոփոխության 3 հիմնական փուլ կա.

1. Մի փոքր վերափոխված լանդշաֆտ.

Այստեղ մարդը կարող է փոխել լանդշաֆտի որոշակի տարրեր, բայց դա չի փոխում բնության ամբողջականությունը։

2. Փոխակերպված լանդշաֆտ

Այս լանդշաֆտում փոխվում են մի քանի բաղադրիչներ.

3. Արմատապես վերափոխված լանդշաֆտ.

Այս բնապատկերը բնության նման չէ. Եթե ​​մարդն այլեւս չօգտագործի, նույնն է, չի վերականգնի։

Նյութերի շրջապտույտը լանդշաֆտային և աշխարհագրական թաղանթում

Թեմա 4

Նյութերի շրջապտույտը լանդշաֆտային և աշխարհագրական թաղանթում: էջ 20

Կարողանալ թվարկել և նկարագրել յուրաքանչյուր նյութի շրջապտույտի հատկությունները: Կարճ ամփոփել դասը և տեղադրել բլոգում:

Քարոլորտային շրջանառություն

Ամբողջ ցամաքից տարեկան քայքայվում են մոտավորապես 53 մլրդ նյութեր, որից 27 մլրդ- ը գետերի միջոցով հասնում է օվկիանոս: Այդպիսի նյութերից են սառցադաշտային մոբենները, քամիների միջոցով անապատներից տարած փոշին, ավազը: Քարոլորտային շրջանառությունն ունի 4 օղակ՝ հողահարում-տեղատարում, օվկիանոսային կեղևի ձևավորում և սուզման-թաղման պրոցես դեպի միջնապատյան, այստեղից նյութերի շարժում դեպի ցամաքային կեղև, այնտեղից վերելք դեպի երկրի մակերևույթ։

Ջրոլորտի շրջանառություն

Երկրի վրա նյութերի շարժման արագությամբ երկրորդը ջուրն է։ Օվկիանոսները անընդհատ շարժման մեջ են և այդ շարժումը ստեղծում են քամիները, և որոշ այլ գործոններ։ Գոյություն ունի ջրային 2 շրջանառություն՝ օդի միջով դեպի ցամաք – ցամաքից դեպի օվկիանոս, օվկիանոսում հոսանքների միջոցով։

Մթնոլորտի շրջանառություն

Օդը մեր մոլորակի ամենաշարժուն նյութն է, որի օգնությամբ է կատարվում մթնոլորտի շրջանառությունը։ Արևի ուժեղ ճառագայթների տակ հեղուկը գոլորշիանում է և քամու միջոցով տեղափոխվելով ավելի սառը շրջան՝ վերածվում է անձրևի, մառախուղի, ձյան կամ կարկուտի, որից հետո կրկին հասնում է ցամաք, հալվում է/հոսում է դեպի տաք շրջաններ և կրկին կատարում նույն շրջանառությունը։

Կենսաբանական շրջանառություն

Կենսոլորտի շրջանառության էներգիան արեգակնային է, և յուրաքանչյուր օրգանիզմ ունի զարգացման մի ցիկլ: Դրանում են մասնակցում հետևյալ նյութերը՝ ածխածին, թթվածին, օզոն, ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ։

Էներգիայի շրջանառություն

Էներգիայի հիմնական մասը Արեգակն է, որի 2 միլիարդերորդ մասն է հասնում Երկիր մոլորակին։ Այստեղ ոչ միայն Արեգակն է էներգիայի շրջանառություն կատարում, այլև Երկրի խորքերում գտնվող ռադիոակտիվ տարրերը, որոնք տրոհվելուց նույնպես էներգիա են արտազատում։ Ինչպես նաև Երկրի սեղմման հետևանքով և մակընթացային ալիքներից առաջացող էներգիաները։

Լանդշաֆտների արդյունավետություն

Լանդշաֆտը որպես առողջության գործոն.
Մարդը միշտ ձգտում է դեպի անտառ, լեռներ, ծովի ափ, գետ կամ լիճ: Այստեղ նա զգում է ուժի ալիք, կենսուրախություն։ Զարմանալի չէ, որ ասում են, որ ավելի լավ է հանգստանալ բնության գրկում: Ամենագեղեցիկ անկյուններում կառուցվում են առողջարաններ, հանգստյան տներ։ Սա պատահական չէ։ Պարզվում է, որ շրջակա լանդշաֆտը կարող է տարբեր ազդեցություն ունենալ հոգե-հուզական վիճակի վրա։ Բնության գեղեցկության մասին խորհելը խթանում է կենսունակությունը և հանգստացնում նյարդային համակարգը:
Բույսերի բիոցենոզները, հատկապես անտառները, ունեն ուժեղ բուժիչ ազդեցություն։
Բնական լանդշաֆտների հանդեպ փափագը հատկապես ուժեղ է քաղաքի բնակիչների շրջանում: Դեռ միջնադարում նկատվել է, որ քաղաքաբնակների կյանքի տևողությունը ավելի փոքր է, քան գյուղաբնակներինը: Կանաչապատման, նեղլիկ փողոցների, փոքր բակ-հորերի բացակայությունը, որտեղ արևի լույսը գործնականում չէր ներթափանցում, ստեղծեց անբարենպաստ պայմաններ մարդկային կյանքի համար: Քաղաքում և նրա շրջակայքում արդյունաբերական արտադրության զարգացման հետ մեկտեղ առաջացել են հսկայական քանակությամբ թափոններ, որոնք աղտոտում են շրջակա միջավայրը։
Քաղաքների աճի հետ կապված տարբեր գործոններ այս կամ այն ​​չափով ազդում են մարդու ձևավորման, նրա առողջության վրա։ Սա ստիպում է գիտնականներին ավելի ու ավելի լրջորեն ուսումնասիրել բնակավայրի ազդեցությունը քաղաքային բնակիչների վրա: Պարզվում է, որ մարդու տրամադրությունը, նրա աշխատունակությունը կախված է նրանից, թե ինչ պայմաններում է ապրում մարդը, որքա՞ն են նրա բնակարանի առաստաղների բարձրությունը և որքան ձայնաթափանցելի են նրա պատերը, ինչպես է մարդը հասնում աշխատանքի վայր։ , ում հետ նա վերաբերվում է ամեն օր, ինչպես են շրջապատի մարդիկ վերաբերվում միմյանց։ , գործունեությունը նրա ամբողջ կյանքն է։
Քաղաքներում մարդն իր կյանքի հարմարավետության համար հազարավոր հնարքներ է հորինում՝ տաք ջուր, հեռախոս, տրանսպորտի տարբեր տեսակներ, ճանապարհներ, ծառայություններ և զվարճանքներ։ Սակայն մեծ քաղաքներում կյանքի մինուսները հատկապես ընդգծված են՝ բնակարանային և տրանսպորտային խնդիրներ, հիվանդացության մակարդակի աճ։ Որոշակի չափով դա բացատրվում է մարմնի վրա երկու, երեք կամ ավելի վնասակար գործոնների միաժամանակյա ազդեցությամբ, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի աննշան ազդեցություն, բայց ընդհանուր առմամբ հանգեցնում է մարդկանց լուրջ անախորժությունների:

Բնօգտագործում

Թեմա 7

Բնօգտագործում: Էջ 27

Ինչ է բնօգտագործումը, որոնք են դրա հիմնահարցերը:

Բնօգտագործում բառն ունի 2 բացատրություն՝
1․ Այն գիտություն է, որը զբաղվում է մարդկանց կողմից բնական ռեսուրսների օգտագործման հարցերով։
2․ Այն գործողություն/պրոցես է, թե ինչ է մարդը օգտագործում բնության բարիքներից։

Մարդու կողմից բնական ռեսուրսների օգտագործումը երկու ձևով է արտահայտվում ՝ ռացիոնալ և ոչ ռացիոնալ: Ռացիոնալ օգտագործման ժամանակ մարդը գործում է մտածված և չի վնասում բնությունը, միաժամանակ խուսափելով թափոններից։ Իսկ ոչ ռացիոնալ օգտագործման ժամանակ մարդիկ, ընդհակառակը, աղտոտում են և վնաս են պատճառում բնությանը։
Բնօգտագործման խնդիրն է ՝ միջոցներ ձեռնարկել բնական ռեսուրսները ռացիոնալ օգտագործելու համար: