Խոր Վիրապը հայոց նվիրական սրբավայրերից է, ինչպես նաև հանրահայտ ուխտատեղի: Խոր վիրապի պատմությունը սերտորեն առնչվում է Հայոց դարձի, քրիստոնյա Հայաստանի՝ կրոնական, կրթական ու մշակութային զարգացման ողջ ընթացքի հետ:
Ագաթանգեղոսը վկայում է, որ Տրդատ Գ Մեծը Հայաստանում քրիստոնյաներին հալածելիս Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչին տևական տանջանքներից հետո նետել է Արտաշատի արքունի բանտի՝ մահվան դատապարտվածների գուբը, որը հայտնի էր «Վիրապ Արտաշատու» անվամբ: Վիրապում Գրիգոր Լուսավորիչը մնացել է գրեթե 14 տարի: Նրան կերակրել է մի այրի կին՝ ամեն օր գաղտնի մի նկանակ նետելով խոր վիհի մեջ: Գրիգոր Լուսավորիչը ազատվել է վիրապից Հռիփսիմյանց կույսերի նահատակումից 9 օր անց: Ամեն տարի հունիսին նշվում է Հայ առաքելական եկեղեցու նշանավոր տոներից մեկը՝ «Ս. Գրիգոր Լուսավորչի ելն ի Վիրապեն», իսկ մարտին նշվում է «Ս. Գրիգոր Լուսավորչի մուտն ի Վիրապ»:
Խոր Վիրապը XVII դարի Հայաստանում ձևավորված կրոնական և պաշտպանական կառույցները զուգակցող նոր համալիրի՝ վանք-ամրոցի լավագույն օրինակն է:
Հարավային պարսպին կից թաղակապ նկուղի տանիքը վերածվել է դիտահրապարակի, որտեղից բացվում է աստվածաշնչյան Արարատ լեռան համայնապատկերը: Արարատը այն բիբլիական սուրբ լեռն է, որի վրա իջևանել է Նոյյան տապանը՝ ջրհեղեղի ժամանակ: Համաշխարհային ջրհեղեղից լեռան գագաթին փրկվել են ութ հոգի՝ նոր մարդկության նախահայր Նոյը, իր կինը, որդիները և որդիների կանայք: Նոյի և իր ընտանիքի փրկության պատմությունը արձանագրված է Աստվածաշնչում (Ծննդ. 7,8): Այսպիսով Մասիսի գագաթից է սկսվել նոր՝ հետջրհեղեղյան մարդկության պատմությունը:
Ըստ Ագաթանգեղոսի` Տրդատ 3-րդ Մեծը քրիստոնյաների հալածանքի շրջանում Գրիգոր Լուսավորչին նետել է Արտաշատի արքունական բանտի գուբը, որտեղ Լուսավորիչն անցկացրել է մոտ 14 տարի։ Լուսավորչը Խոր վիրապից դուրս գալուց հետո ստանալով արքայի աջակցությունը, քրիստոնեությունը դարձնում է իբրև պետական կրոն։Հինգերորդ դարում վիրապի վրա վանք է հիմնվում։ 13-րդ դարից սկսած Խոր Վիրապը բացի կարևոր սրբատեղի լինելուց, դարձել է կրթության և գիտության համահայկական կենտրոն. 1255թ. Վարդան Արևելցին վանքում հիմնում է բարձրագույն դպրոց, որի նշանավոր սաներից են դառնում Եսայի Նչեցին, Հովհաննես Երզնկացին, Գևորգ Սկևռացին, Ներսես Մշեցին և այլն։ 16-րդ դարում Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական ծանր դրության պատճառով վանքի շինությունները վնասվում են։ 1666-1669թթ. Դավիթ վրդ. Վիրապեցին կառուցում է վանքի պարիսպները և ներսում գտնվող շինությունները։ 1669թ. սկսվել են վիրապից հողահանության աշխատանքները և դրա վրա 14-րդ դարում կառուցված մատուռի փոխարեն Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու կառուցումը: Վիրապն ունի մոտ 4.5 մ տրամագիծ և 6.5 մ խորություն: 1703թ. ավարտին է հասցվել կենտրոնական Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հիմնովին վերակառուցումը: 19-րդ դարի վերջին այդ եկեղեցու արևմտյան ճակատին կից կառուցվել է սյունազարդ զանգակատունը: 1970-1980-ական թթ. Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ջանքերով նորոգվել են վանքի պարիսպները և այլ շինություններ:
Խոր Վիրապի վանքը ինքնին գեղեցիկ է, քանի որ բաց տարածության մեջ գտնվող այս ամրոցը, շրջապատված է դեպի Արարատը նայող լայնածածկ և անծայրածիր հարթավայրով։ Այստեղ կարող եք տեսնել մատուռի ներսում գտնվող պատմական զնդանը, որտեղ երկար տարիներ փակված էին հայ լուսավորիչը՝ համայն հայության առաջին կաթողիկոսը: Մոտակայքում է գտնվում օրհնյալ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցին, որը կառուցվել է 5-րդ դարում: Ամբողջ կառույցի շուրջ կանգնած է 17-րդ դարում կառուցված քարե պարիսպը, որն ավելի տպավորիչ է դարձնում վեհ ամրոցը։
Ինչպե՞ս հասնել Խոր Վիրապ
Երևանից Խոր Վիրապ կարելի է հասնել էքսկուրսիայի միջոցով։ Դուք կարող եք ինքներդ հասնել այնտեղ, օրինակ՝ միկրոավտոբուսներով, որոնք օրական մի քանի անգամ շարժվում են Երևանից դեպի Արտաշատ քաղաքը, իսկ այնտեղից` տաքսիով դեպի վանք: Եթե ցանկանում եք մեքենա վարել, ապա պետք է ընթանաք E117 և H11 ճանապարհներով։
Խոր Վիրապ. ինչու և ինչպես բանտը սրբատեղի դարձավ: Տեսաբլոգ Հայաստանից
Խոր Վիրապն այն վայրն է, որտեղից, ըստ էության, մեկնարկել է Հայաստանում քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն ընդունելու գործընթացը: Մոտ երկու հազար տարի առաջ այստեղ բանտ էր, ուր պահվում էին ծանր հանցագործություն կատարածները: Բանտախցերն էլ պարզապես խորը փոսեր էին։ Կալանավորներին գցում էին դրանց մեջ ու մոռանում նրանց մասին: Հենց այդ պատճառով էլ վանական համալիրը Խոր Վիրապ է կոչվում, այսինքն՝ խորը փոս: Այս բանտում էլ 13 տարի պահվել է Գրիգոր Լուսավորիչը:
Ինչո՞ւ էին նրան բանտարկել և ինչո՞ւ ազատ արձակեցին, ինչպե՞ս նա համոզեց Տրդատ արքային քրիստոնեություն ընդունել. բոլոր մանրամասները ՝ տեսաբլոգում:
Զբոսավարներն աղբից մաքրել են Խոր Վիրապ վանական համալիր տանող ճանապարհները
«Պրոֆեսիոնալ զբոսավարների հայկական ասոցիացիայի» և ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության Զբոսաշրջության կոմիտեի օժանդակությամբ՝ «Մի բան անենք» արշավի շրջանակներում, արդեն մեկ շաբաթ է՝ մոտ երկու հարյուր զբոսավարներ իրականացնում են Երևանի և ՀՀ մարզերի զբոսաշրջային վայրեր տանող ճանապարհների սանիտարական մաքրման աշատանքներ:
Արարատի մարզ կատարած այցի ժամանակ իրականացվել են սանիտարական մաքրման աշխատանքներ՝ Արտաշատից դեպի Խոր Վիրապ վանական համալիր տանող ճանապարհներին:
Ինչպես Արարատի մարզպետարանի ֆեյսբուքյան էջն է գրում, աշխատանքների ժամանակ զբոսավարներին են մոտեցել Արարատի մարզպետ Գարիկ Սարգսյանը և Արտաշատի քաղաքապետ Կարեն Բենիամինյանը և իրենց շնորհակալությունն են հայտնել նախաձեռնության համար: Արարատի մարզպետարանն իր խորին շնորհակալությունն է հայտնում այս նախաձեռնության հեղինակներին և կոչով դիմում է ինչպես Արարատի մարզի, այնպես էլ՝ ՀՀ քաղաքացիներին, որպեսզի քաղաքացիները պահպանեն մաքրությունը և չաղտոտեն շրջակա միջավայրը։
Pablo Picasso, in full Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno Crispín Crispiniano María Remedios de la Santísima Trinidad Ruiz Picasso, also called (before 1901) Pablo Ruiz or Pablo Ruiz Picasso, (born October 25, 1881, Málaga, Spain—died April 8, 1973, Mougins, France), Spanish expatriate painter, sculptor, printmaker, ceramicist, and stage designer, one of the greatest and most-influential artists of the 20th century and the creator (with Georges Braque) of Cubism. (For more information on Picasso’s name seeResearcher’s Note: Picasso’s full name.)
The enormous body of Picasso’s work remains, and the legend lives on—a tribute to the vitality of the “disquieting” Spaniard with the “sombre…piercing” eyes who superstitiously believed that work would keep him alive. For nearly 80 of his 91 years, Picasso devoted himself to an artistic production that contributed significantly to and paralleled the whole development of modern art in the 20th century.
Life and career
Early years
Pablo Picasso was the son of José Ruiz Blasco, a professor of drawing, and Maria Picasso López. His unusual adeptness for drawing began to manifest itself early, around the age of 10, when he became his father’s pupil in A Coruña, where the family moved in 1891. From that point his ability to experiment with what he learned and to develop new expressive means quickly allowed him to surpass his father’s abilities. In A Coruña his father shifted his own ambitions to those of his son, providing him with models and support for his first exhibition there at age 13.
The family moved to Barcelona in the autumn of 1895, and Pablo entered the local art academy (La Llotja), where his father had assumed his last post as professor of drawing. The family hoped that their son would achieve success as an academic painter, and in 1897 his eventual fame in Spain seemed assured; in that year his painting Science and Charity, for which his father modeled for the doctor, was awarded an honourable mention in Madrid at the Fine Arts Exhibition.
The Spanish capital was the obvious next stop for the young artist intent on gaining recognition and fulfilling family expectations. Pablo Ruiz duly set off for Madrid in the autumn of 1897 and entered the Royal Academy of San Fernando. But finding the teaching there stupid, he increasingly spent his time recording life around him, in the cafés, on the streets, in the brothels, and in the Prado, where he discovered Spanish painting. He wrote: “The Museum of paintings is beautiful. Velázquez first class; from El Grecosome magnificent heads, Murillo does not convince me in every one of his pictures.” Works by those and other artists would capture Picasso’s imagination at different times during his long career. Goya, for instance, was an artist whose works Picasso copied in the Prado in 1898 (a portrait of the bullfighter Pepe Illo and the drawing for one of the Caprichos, Bien tirada está, which shows a Celestina [procuress] checking a young maja’s stockings). Those same characters reappear in his late work—Pepe Illo in a series of engravings (1957) and Celestina as a kind of voyeuristic self-portrait, especially in the series of etchings and engravings known as Suite 347 (1968).
Picasso fell ill in the spring of 1898 and spent most of the remaining year convalescing in the Catalan village of Horta de Ebro in the company of his Barcelona friend Manuel Pallarès. When Picasso returned to Barcelonain early 1899, he was a changed man: he had put on weight; he had learned to live on his own in the open countryside; he spoke Catalan; and, most important, he had made the decision to break with his art-school training and to reject his family’s plans for his future. He even began to show a decided preference for his mother’s surname, and more often than not he signed his works P.R. Picasso; by late 1901 he had dropped the Ruiz altogether.
In Barcelona Picasso moved among a circle of Catalan artists and writers whose eyes were turned toward Paris. Those were his friends at the café Els Quatre Gats (“The Four Cats,” styled after the Chat Noir [“Black Cat”] in Paris), where Picasso had his first Barcelona exhibition in February 1900, and they were the subjects of more than 50 portraits (in mixed media) in the show. In addition, there was a dark, moody “modernista” painting, Last Moments (later painted over), showing the visit of a priest to the bedside of a dying woman, a work that was accepted for the Spanish section of the Exposition Universelle in Paris in that year. Eager to see his own work in place and to experience Paris firsthand, Picasso set off in the company of his studio mate Carles Casagemas (Portrait of Carles Casagemas [1899]) to conquer, if not Paris, at least a corner of Montmartre.
Blue Period of Pablo Picasso
Between 1901 and mid-1904, when blue was the predominant colour in his paintings, Picasso moved back and forth between Barcelona and Paris, taking material for his work from one place to the other. For example, his visits to the Women’s Prison of Saint-Lazare in Paris in 1901–02, which provided him with free models and compelling subject matter (The Soup [1902]), were reflected in his depictions of Barcelona street people—blind or lonely beggars and castaways in 1902–03 (Crouching Woman [1902]; Blind Man’s Meal [1903]; Old Jew and a Boy[1903]). The subject of maternity (women were allowed to keep nursing children with them at the prison) also preoccupied Picasso at a time when he was searching for material that would best express traditional art-historical subjects in 20th-century terms.
Պաբլո Պիկասո, ամբողջությամբ Պաբլո Դիեգո Խոսե Ֆրանցիսկո դե Պաուլա Խուան Նեպոմուկենո Կրիսպին Կրիսպինիանո Մարիա Ռեմեդիոս դե լա Սանտիսիմա Տրինիդադ Ռուիս Պիկասո, որը նաև կոչվում է (մինչև 1901 թվականը) Պաբլո Ռուիս կամ Պաբլո Ռուիս Պիկասո, Հոկտեմբերի 18,25,բոր: 8, 1973, Mougins, Ֆրանսիա), իսպանացի արտագաղթած նկարիչ, քանդակագործ, տպագրիչ, կերամիկիստ և բեմանկարիչ, 20-րդ դարի մեծագույն և ամենաազդեցիկ նկարիչներից մեկը և կուբիզմի ստեղծողը (Ժորժ Բրաքի հետ): (Պիկասոյի անվան մասին լրացուցիչ տեղեկությունների համար տե՛ս Հետազոտողի նշումը՝ Պիկասոյի լրիվ անունը:)
Պիկասոյի ստեղծագործության հսկայական մասը մնում է, և լեգենդը ապրում է հարգանքի տուրք «անհանգստացնող» իսպանացու կենսունակությանը «մռայլ… ծակող» աչքերով, ով սնոտիապաշտորեն հավատում էր, որ աշխատանքը նրան կենդանի կպահի: Իր 91 տարիներից մոտ 80-ը Պիկասոն իրեն նվիրել է գեղարվեստական արտադրության, որը զգալիորեն նպաստել է 20-րդ դարում ժամանակակից արվեստի ողջ զարգացմանը և դրան զուգահեռ:
Կյանք և կարիերա
Վաղ տարիներ
Պաբլո Պիկասոն գծագրության պրոֆեսոր Խոսե Ռուիս Բլասկոյի և Մարիա Պիկասո Լոպեսի որդին էր։ Նկարելու նրա անսովոր հմտությունը սկսեց դրսևորվել վաղ՝ մոտ 10 տարեկանում, երբ նա դարձավ իր հոր աշակերտը Կորունայում, որտեղ ընտանիքը տեղափոխվեց 1891 թվականին: Այդ պահից ի վեր նա կարող էր փորձարկել այն, ինչ սովորել էր և զարգացնել նոր արտահայտչականություն: միջոցները արագ թույլ տվեցին նրան գերազանցել հոր կարողությունները: Ա Կորունայում նրա հայրը տեղափոխեց իր սեփական հավակնությունները իր որդու վրա՝ նրան տրամադրելով մոդելներ և աջակցել այնտեղ իր առաջին ցուցահանդեսին 13 տարեկանում:
Ընտանիքը տեղափոխվել է Բարսելոնա 1895-ի աշնանը, և Պաբլոն ընդունվել է տեղական գեղարվեստի ակադեմիա (La Llotja), որտեղ նրա հայրը ստանձնել էր նկարչության պրոֆեսորի իր վերջին պաշտոնը: Ընտանիքը հույս ուներ, որ իրենց որդին հաջողության կհասնի որպես ակադեմիական նկարիչ, և 1897 թվականին նրա վերջնական համբավը Իսպանիայում ապահովված թվաց. այդ տարում նրա «Գիտություն և բարեգործություն» նկարը, որի համար նրա հայրը մոդելավորել է բժշկի համար, արժանացել է պատվավոր մրցանակի Մադրիդում Գեղարվեստի ցուցահանդեսում:
Իսպանական մայրաքաղաքն ակնհայտ հաջորդ կանգառն էր երիտասարդ արտիստի համար, որը ցանկանում էր ճանաչելիություն ձեռք բերել և իրականացնել ընտանիքի ակնկալիքները: Պաբլո Ռուիսը 1897 թվականի աշնանը պատշաճ կերպով մեկնեց Մադրիդ և ընդունվեց Սան Ֆերնանդոյի թագավորական ակադեմիա։ Բայց այնտեղի ուսուցումը հիմար համարելով՝ նա ավելի ու ավելի էր ծախսում իր ժամանակն իր շուրջը ապրող կյանքն արձանագրելով՝ սրճարաններում, փողոցներում, հասարակաց տներում և Պրադոյում, որտեղ նա հայտնաբերեց իսպանական նկարչությունը: Նա գրել է. «Գեղեցիկ է նկարների թանգարանը։ Վելասկեսի առաջին դասարան; Էլ Գրեկոսոմի հոյակապ գլուխներից, Մուրիլոն ինձ չի համոզում իր նկարներից ոչ մեկում»: Այդ և այլ արվեստագետների ստեղծագործությունները կգրավեն Պիկասոյի երևակայությունը նրա երկարամյա կարիերայի տարբեր ժամանակներում: Գոյան, օրինակ, նկարիչ էր, ում աշխատանքները Պիկասոն պատճենել է Պրադոյում 1898 թվականին (ցլամարտիկ Պեպե Իլոյի դիմանկարը և Կապրիխոսներից մեկի նկարը՝ Bien tirada está, որտեղ պատկերված է Սելեստինան, որը ստուգում է երիտասարդ մաջայի գուլպաները։ ) Այդ նույն կերպարները կրկին հայտնվում են նրա վերջին աշխատանքում՝ Պեպե Իլոն փորագրությունների շարքում (1957) և Սելեստինան՝ որպես վոյերիստական ինքնադիմանկար, հատկապես փորագրությունների և փորագրությունների շարքում, որը հայտնի է որպես «Suite 347» (1968):
Պիկասոն հիվանդացավ 1898 թվականի գարնանը և մնացած տարվա մեծ մասն անցկացրեց ապաքինվելով կատալոնական Հորտա դե Էբրո գյուղում՝ իր Բարսելոնայի ընկեր Մանուել Պալարեսի ընկերակցությամբ: Երբ 1899 թվականի սկզբին Պիկասոն վերադարձավ Բարսելոնա, նա փոխված մարդ էր. նա սովորել էր ինքնուրույն ապրել բաց գյուղերում. նա խոսում էր կատալոներեն; և, ամենակարևորը, նա որոշում էր կայացրել խզել իր գեղարվեստական դպրոցը և մերժել իր ապագայի ընտանիքի ծրագրերը: Նա նույնիսկ սկսեց վճռական նախապատվություն տալ իր մոր ազգանունին, և ավելի հաճախ նա ստորագրում էր իր ստեղծագործությունները P.R. Picasso; 1901 թվականի վերջին նա ընդհանրապես հրաժարվել էր Ruiz-ից:
Բարսելոնայում Պիկասոն տեղափոխվեց կատալոնացի արվեստագետների և գրողների մի շրջանակի մեջ, որոնց հայացքն ուղղված էր դեպի Փարիզը: Նրանք նրա ընկերներն էին սրճարանում Els Quatre Gats («Չորս կատուները», ոճավորված Փարիզի Chat Noir [«Սև կատու»] հետո), որտեղ Պիկասոն 1900 թվականի փետրվարին ունեցավ իր առաջին Բարսելոնայի ցուցահանդեսը, և նրանք ավելի շատ թեմաներ էին: քան 50 դիմանկար (խառը մեդիայով) շոուի մեջ: Բացի այդ, կար մի մութ, տրամադրություն ունեցող «մոդեռնիստա» կտավ՝ «Վերջին ակնթարթները» (հետագայում ներկված), որը ցույց էր տալիս քահանայի այցելությունը մահացող կնոջ անկողնու մոտ, աշխատանք, որն ընդունվել էր «Exposition» Universelle-ի իսպանական բաժնի համար։ Փարիզն այդ տարում։ Ցանկանալով տեսնել իր աշխատանքը տեղում և զգալ Փարիզը, Պիկասոն իր արվեստանոցի ընկեր Կառլես Կասագեմասի (Կառլես Կասագեմասի դիմանկարը [1899]) ընկերակցությամբ մեկնեց՝ նվաճելու, եթե ոչ Փարիզը, գոնե Մոնմարտրի մի անկյունը:
Պաբլո Պիկասոյի կապույտ ժամանակաշրջանը
1901 թվականից մինչև 1904 թվականի կեսերը, երբ կապույտը գերակշռող գույնն էր իր նկարներում, Պիկասոն ետ ու առաջ շարժվում էր Բարսելոնայի և Փարիզի միջև՝ մի տեղից մյուսը տանելով իր աշխատանքի համար նյութերը: Օրինակ, նրա այցելությունները Փարիզի Սեն-Լազարի կանանց բանտ 1901–02-ին, որոնք նրան տրամադրեցին անվճար մոդելներ և գրավիչ թեմաներ («Ապուր» [1902]), արտացոլվեցին Բարսելոնայի փողոցային մարդկանց՝ կույրերի կամ կույրերի պատկերներում։ 1902–03-ին միայնակ մուրացկաններն ու անհետ կորածները (Կռկած կինը [1902]; Կույր տղամարդու ճաշը [1903]; Ծեր հրեա և մի տղա[1903]): Մայրության թեման (կանանց թույլատրվում էր երեխաներին կերակրել իրենց հետ բանտում) Պիկասոյին նույնպես զբաղեցրել էր այն ժամանակ, երբ նա փնտրում էր նյութ, որը լավագույնս կարտահայտեր 20-րդ դարի ավանդական արվեստի-պատմական թեմաները:
